Deze Bollebooswichtpagina is gekoppeld aan de Stapperloot-route Dendermonde.
Wandel deze route met je smartphone.

MONTGOLFIÈRE
Een montgolfière is een heteluchtballon. Joseph en Etienne Montgolfier komen uit Vidalon-lez-Annonay, een Zuid-Frans stadje nabij Lyon. De in 1740 geboren Joseph is erg geïnteresseerd in aeronautische onderwerpen, wat leidt tot de constructie van een kleine parachute. Hij droomt echter over een groter project, een toestel dat van binnen met een soort lucht gevuld kan worden, die lichter is dan de gewone buitenlucht en daardoor zal gaan stijgen. Zijn vijf jaar jongere broer Etienne heeft in Parijs voor architect gestudeerd, maar moet van hun vader naar Vidalon terugkomen om samen met zijn broer de familiale papierfabriek te gaan leiden.

Thuis raakt Etienne gefascineerd door de ideeën van Joseph en samen slaan ze aan het experimenteren met kleine met stoom gevulde papieren ballonnetjes. Ze zijn namelijk bij het kijken naar de wolken ervan overtuigd geraakt, dat ze op die manier voldoende energie zullen kunnen opwekken om de lucht in te gaan. Maar de papieren ballonnen vallen vrijwel meteen weer naar beneden en deze pogingen worden opgegeven.

Elektrische rook
De beide Montgolfiers krijgen dan kennis van een verslag van de Engelse natuurkundige Joseph Priestley over zijn waarnemingen bij luchtsoorten. Priestley heeft het voornamelijk over waterstofgas, maar als de broers rook en vonken uit een stoof zien opstijgen, valt het hen in dat dit hen zou kunnen helpen een ballon de lucht in te krijgen. Ze gaan er, weliswaar onterecht, vanuit dat het verbrandingsproces een soort gas oplevert, dat onder meer als rook zichtbaar wordt. In werkelijkheid is het de lucht die door de verhitting uitzet en daardoor aan soortelijk gewicht verliest, dus stijgt. Hoewel Joseph en Etienne het principe niet begrijpen, beginnen ze in november 1782 aan een reeks nieuwe proefnemingen met ballonnen, die ze met hete lucht vullen en die inderdaad netjes omhoog gaan. Als warmtebron gebruiken ze een mengsel van brandende wol en vochtig stro, dat ze onder de naar beneden gerichte ballonopening leggen en dat wat zij noemen ‘elektrische rook’ geeft. Wanneer ze op een dag in december 1782 een 20m³ grote ballon bijna 300 m hoog de lucht in krijgen, weten ze dat ze goed bezig zijn.

De eerste demonstratie
De Franse academie van wetenschappen in Parijs hoort van hun experimenten en vraagt om een demonstratie in Annonoy. Die vindt plaats op 4 juni 1783 als de gebroeders Montgolfier een ballon van 800 m³ laten opstijgen en daarmee een hoogte van zo’n 140 m bereiken. De opwaartse druk is bij de start zo groot, dat er acht sterke kerels nodig zijn om de ballon tegen te houden. Alom in Europa vindt dit experiment weerklank in wetenschappelijke middens en de Franse academie wil nu een demonstratie in Parijs zelf. Met hulp van vrienden en collega-papierfabrikant Reveillon maken de Montgolfiers een fraaie grote ballon van 22,60 m hoogte en 13 m doorsnee. Op 14 september 1783 houden ze een proefopstijging met deze aan een kabel vastgemaakte ballon in Reveillons tuin. Daarbij komt de ballon in een onweer terecht, dat hem volledig vernielt.

Even paniek, want Lodewijk XVI himself zal bij de geplande demonstratie acte de présence geven. Met dag en nacht doorwerken krijgen ze een kleinere maar sterkere ballon gereed, die met blauw en goud is beschilderd. Er wordt een mand met een schaap, een haan en een eend onder de ballon gehangen en op 19 september 1783 vindt de opstijging na drie saluutschoten uit een kanon inderdaad plaats. Boven het paleis van Versailles bereikt de ballon een hoogte van ruim 500 m, voordat hij na acht minuten in het vier kilometer verder gelegen bos van Vaucresson landt. De dieren in de mand blijken hun luchtdoop zonder grote problemen overleefd te hebben.

Eerste bemande ballonvaart
Voor de eerste bemande ballonvaart meldt zich de jonge Jean-François Pilâtre de Rozier. Ditmaal heeft de ballon een inhoud van 1600 m³, is hij 23 m hoog met een diameter van 15,50m. Onder de ballon hangt een galerij waarop de aeronaut kan staan en waar hij een ijzeren korf met de meegevoerde vuurhaard kan manipuleren. Na drie proefopstijgingen aan kabels, vindt op 21 november 1783 vanuit het Parijse Bois de Boulogne de eerste vlucht met een bemande montgolfière plaats. Aan boord zijn Pilâtre de Rozier en markies François d’Arlandes. Om 13.54u. worden de touwen losgelaten en stijgt de ballon langzaam op, om vervolgens in een noordwestelijke luchtstroming te belanden en op geringe hoogte de Seine over te steken. Pilâtre stookt het vuur op om hoger boven de huizen uit te stijgen, maar wanneer er gaten ontstaan in de papieren ballonmantel door de vonken, wordt naar een landingsplaats uitgekeken. Het vuur wordt gedoofd met meegenomen emmers water en zwammen en na 25 minuten daalt de ballon op de Butte-aux-Cailles, vandaag de Place d’Italie.

Nu is het hek van de dam en volgen talrijke vluchten met montgolfières, waarbij het een wonder mag heten dat die zo weinig mensenlevens kosten, want het merendeel landt met kleinere of grotere brandschade. Na diverse rampen met heteluchtballonnen wordt het in 1784 duidelijk, dat de intussen sinds 1783 door Jacques Alexandre César Charles ontwikkelde waterstofballon, charlière genoemd, een betere toekomst wacht.

Revival van de heteluctballon
In de 20ste eeuw zien we niettemin een revival van de heteluchtballon. Vooral omdat de kosten bij dit type ballon veel geringer zijn, dan die van een waterstofballon. Don Picard, een Amerikaanse neef van de beroemde onderzoeker Auguste Picard, houdt zich bezig met de productie van nieuwe types montgolfières, waarbij kunststof en hoogtechnologische propaangasbranders worden ingezet.

Jaarlijks vindt in de Oost-Vlaamse stad Sint-Niklaas begin september een groot ballonevenement plaats, terwijl in Waals-Brabant Céroux-Mousty een jaarlijkse ballonmeeting op Hemelvaartsdag kent en ook het domein van Hélécine bekend is bij ballonvaarders en hun fans. De meeste kans om zo’n moderne montgolfière in de lucht te zien hangen maak je ’s morgens vroeg of in de vooravond. Dan is de luchtgesteldheid het meest ideaal om je als luchtschipper even boven het alledaags gewoel te verheffen.

Klik voor andere routes op Routes.
Voor andere Bollebooswicht-items klik je op Bollebooswicht.